WebMaster Temel Bilgileri

Bir webmaster adayının bilmesi gereken asgari bilgileri aşağıda sizlere sunuyorum.

ORTAM DEĞİŞKENİ ANLAMI
REMOTE_ADDR İstemci bilgisayarın IP adresi
REMOTE_HOST İstemcinin bilgisayarının adı (Muhtemelen yine istemcinin IP'si)
HTTP_ACCEPT Browser'ın tanıyabileceği MIME türleri
HTTP_USER_AGENT Browser hakkında bilgi (adı, sürümü işletim sistemi, vs.)
HTTP_REFERER Browser'ın bizim sitemize gelmeden önce görüntülediği son URL (Burada "referer" referansta bulunan, köprü veren, gönderen anlamına gelmekle birlikte, sitemizi ziyaret eden kullanıcının sizim sitemize geçtiği son sitede bizim sayfamıza bir köprü bulunduğu anlamı çıkmaz; ziyaretçi bizim adresimizi URL adres kutusuna kendisi yazsa bile, HTTP_REFERER değişkeninin değeri olarak son URL kaydedilir.)
REQUEST_METHOD GET veya POST
CONTENT_LENGTH POST yoluyla gönderilmiş bilginin boyutu (büyüklüğü). GET yöntemi kullanıldığında veya istemci bilgi göndermediğinde tanımlanmamış sayılır)
QUERY_STRING İstemcinin GET yoluyla gönderdiği bütün bilgilerden yapılmış bilgi yumağı ( String )
PATH_INFO CGI programının çalıştırıldığı dizine göre (göreli) Path (arama yolu) bilgisi.
PATH_TRANSLATED Göreli arama yolunun gerçek disk ve dizin adlarıyla ifadesi

HTTP Statü Kodları:
Kod Mesaj Anlamı
200 OK Aranan belge bulundu ve gönderildi.
204 No Content Belge bulundu, fakat gönderilecek bir içerik yok.
301 Moved Permamently Aranan belge temelli başka bir adrese aktarıldı.
302 Moved temporarily Aranan belge geçici olarak başka bir adrese aktarıldı.
400 Cannot be found Erişmek istediğiniz dosya bulunamıyor.
401 Unauthorized Erişmek istediğiniz belge korunmuştur.
403 Forbidden Erişmek istediğiniz belgeye erişim yasaklanmıştır.
403.10 Access Forbidden Erişmek için sunduğunuz yetki kaydı yeterli değil.
403.11 Access Forbidden Erişmek için sunduğunuz parola değişmiş.
404 Site not found Aradığınız site (URL) bulunamıyor.
405 Resource not allowed Dosya, yanlış adres verdiğiniz için bulunamıyor.
406 Not acceptable Browser'ınız istediğiniz kaynağı görünteleme yeteneğinde olmadığı için istediğiniz dosya gönderilmiyor.
410 Does not exist Aradığınız dosya temelli bulunamıyor.
412 Precondition Failed Dosya istemcinin ileri sürdüğü önşartlara uymadığı için gönderilmiyor.
414 URI Too Long Dosya için yazılan yol çok uzun.
500 Internal server error Dahilî Server Hatası oluştu.
501 Not implemented İstediğiniz yazılım/media türü bu Server'da uygulanamıyor.
502 Bad Gateway Server ge礤 olarak görev yaparken, kendisinden sonraki bir Server'dan hatalı yanıt aldı.

Belli başlı MIME tür/alt-tür grupları
text/plain Düz metin. Server istenen belgenin uzantısından türünü anlamazsa veya siz CGI programınızda çıktı'nızın içerik türünü belirtmezseniz, Server düz metni varsayılan içerik türü sayar
text/html HTML dosyası
text/richtext Rich Text biçimi. Bir çok kelime-işlemcisinin ortak dosya biçimidir; bir çok Browser tarafından anlaşılabilir.
image/gif GIF grafik dosyası. Ortak bir biçim olmakla birlikte, içendiği sıkıştırma teknolojisinin kullanımı için bir firmaya telif hakkı bedeli ödeme zorunluğu getirildiğinden bu yana yerini diğer biçimlere bırakıyor. Browser'lar tarafından IMG etiketiyle birlikte kullanıldığında HTML belgesinin parçası olarak görüntülenir.
image/jpeg JPEG grafik dosyası. GIF'ten daha çok renk derinliği içerebilir. Bütün Browserlar tarafından tanınır ve IMG etiketiyle birlikte kullanılabilir.
image/png PGN grafik dosyası. Internet için geliştirilmekte olan grafik biçimi. Henüz bütün Browserlar tarafından tanınmıyor. Bu biçimi tanıyan Browserlar, IMG etiketiyle kullanılan PNG dosyasını HTML belgesi içinde görüntüleyebilirler.
image/x-xbitmap Bitmap grafik dosyası. (Genellikle dosya adının uzatması .xbm olur.) Görüntü, piksel olarak tanımlandığı için fazla ayrıntılı görüntüler için elverişli değildir. Bütün Browserlar tarafından tanınmaz.
audio/basic 8-bit ulaw sıkıştırma tekniği ile üretilen ses kayıt dosyası. (Genellikle dosya adının uzatması .au olur.) Bütün Browserlar tarafından tanınmaz.
audio/x-wav Microsoft firmasının geliştirdiği Windows sistemi için ses kayıt dosyası. (Bütün Browserlar tarafından tanınmaz)
video/mpeg MPEG video kayıt dosyası. Bütün Browserlar tarafından tanınır.
video/quicktime Apple firmasının geliştirdiği MacOS ve Windows sistemleri için video dosyası. Browseın tanıması için ek program çalıştırılması (plug-in) gerekebilir.
video/x-msvideo Microsoft firmasının geliştirdiği Windows sistemi için video kayıt dosyası. (Genellikle dosya adının uzatması .avi olur.)
application/octet-stream Server tarafından tanınmayan bütün dosya türleri için bu içaret türü gönderilir ve bunu gören Browser kullanıcıyü bu dosyayı çalıştırmak veya görüntülemek yerine sabit diske kaydetme imkanı tanır.
application/postscript Postscript yazıcı dili ile gönderilen herhangi bir içerik.
application/vnd.ms-excel MS Site Server, Internet Information Server veya kişisel Web Server programlarının tanıdığı MS Office yazılım paketindeki Excel programının dosyası. Microsoft işletim sistemlerinde çalışan hemen hemen bütün Web Server programları tarafından da tanınmaktadır. (Bu türün alt türleri arasında "application/vnd.ms-powerpoint" ve "application/msword" de bulunur. MS firmasının Internet Browser programı IE tarafından bu içarek türü tanınır ve ilgili MS yazılı çalıştırılarak dosyanın içeriği görüntülenir; diğer browserlar bu içerik türünü sabit diske kaydetmeyi önerirler.

CONTENT_LENGTH ve QUERY_STRING değişkenlerinin doğrudan bizim Form etiketimizin METHOD özelliğine bağlı olduğunu farkettiniz mi? METHOD olarak GET veya POST kullanabiliriz. Bu, bizim ziyaretçimizden nasıl ve ne boyutta bilgi alacağımızı ve bilginin CGI programına nasıl aktarılacağını belirler.
Form'un oluşturduğu ve sizin GET yöntemi ile aldığınız bilgiler, çevre değişkenlerinden QUERY_STRING değişkeninin içine yazılır. Başka bir ifade ile Form'daki bütün değişkenlerin adları ve bu değişkenin içerdiği değer yumak yapılır (bu yumağın niteliğine ve nasıl çözeceğimize geleceğiz!) ve Server'da QUERY_STRING değişkeninin değeri olarak yazılır. Daha sonra belirteceğiz, ama şimdiden bir kenara yazın: Form'un gönderdiği değişkenler ve değerleri artık düz metin haline gelmiştir; bundan yeniden program yoluyla kullanılabilir değişkenler üretmek ve bu değişkenlere ziyaretçiden gelen değerleri atamak bizim işimiz olacak (ve galiba Perl ile CGI progralamanın da en can alıcı noktasını oluşturacak!).
Form'un bilgilerini POST yoluyla almış olsaydık bunlar CGI programı için standart girdi (stdin) olarak gelecekti. Bu iki yöntem arasındaki başlıca fark (ve herkesin POST yöntemini tercih etmesinin sebebi) stdin'in bilgi tutma kapasitesinin sınırsız olmasından ibarettir. QUERY_STRING değişkeni, Server'a, ve bu programın ayarlarına göre sınırlı boyutta bilgi tutabilir. Formlarınızda çok alan (yani çok değişken ve çok değer) varsa, mutlaka POST yöntemini kullanmalısınız. Aksi taktirde, bu bilgilerin QUERY_STRING değişkeninin bilgi tutma kapasitesini aşan bölümü, Server tarafından silinir, CGI programına aktarılmaz.
Çevre değişkenlerimizden REQUEST_METHOD, Form'dan bilgilerin hangi yöntemle geldiğini gösterdiğinize göre, CGI programımızı yazarken, önce bu değişkenin içeriğini kontrol edebiliriz; bu GET ise, demek ki Formun bilgileri QUERY_STRING değişkeninin içinde paket halinde duruyor. REQUEST_METHOD değişkenin değeri POST ise, ziyaretçimizin Formumuza yazdığı bilgiler, stdin olarak gelmiş ve stdin'in o andaki boyutunu gösteren bilgi de CONTENT_LENGTH değişkenine işlenmiş demektir.

Burada, Browser, varsayılan talep komutu olan GET ile ne istediğini ve ne kabul edebileceğini Server'a bildiriyor.
2. Server bu talebi alınca önce belgeyi arar; bulamazsa Browser'a hata mesajı gönderir. Server, bu dosyayı bulursa, önce uzantısına bakarak, ne tür bir dosya olduğuna karar verir; ve
3. Bu karara dayanarak, gerekli başlık (header) bilgilerini ve dosyanın içeriğini talep sahibi Browser'a gönderir. (Bu arada başlıkla içerik arasına bir boş satır koyması da ihmal etmez! Bu boş satır, Server'ın Browser'a gönderdiği iki önemli veri kümesini birbirinden ayırmaya yarar.)
Bu bilgi aşağı yukarı şuna benzer:
HTTP 1.1 200 OK
Date: Mon, 12 Jul 2002 02:30:49 GMT
Server: Apache 1.3.1
Content-type: text/html
Content-length: 235
Last-modified: Mon, 12 Jan 2000 02:25:00 GMT
Hexadecimal Türkçe!
URL Encoding şemasında, Türkçe karakterlerin kodları şöyledir:
ğ: F0
Ğ: D0
ı: FD
İ: DD
ü: FC
Ü: DC
ş: FE
Ş: DE
ö: F6
Ö: D6
ç: E7
Ç: C7
(URL Encoding şemasına göre, yüzde işareti "%25", Ve (&) işareti "%26" ve çiftçatal (#) işareti ise "%23" olarak şifrelenir.)

İstemcinin İstekleri - Sunucunun Sundukları
CGI programlarının Browser'la ilişkisini ele aldık. Fakat CGI programı, "Browser için" yazıldığı kadar "Server için" de yazılır. CGI ile Server'ın çalışmasını da programlamış oluruz. Bu yüzden, Server'ın CGI-HTML ilişkisindeki yerini da tanımak zorundayız. Server'ı tanımaya Browser ile istem-sunuş ilişkisindeki yerinden başlayabiliriz. Browser ile Server nasıl alış veriş yapıyorlar; ne alıp, ne veriyorlar!
Ziyaretçi olarak siz Browser'ın URL adres kutusuna, sözgelimi server.com adlı halayî sunucudaki merhaba.htm belgesinin adını (adresini) yazdığınızda neler olur? Bunu kısaca, adım adım görelim:
1. Browser'ın http://www.server.com/merhaba.htm adlı belgeyi talep etmesi, Server'a bir "HTTP Request" (HTTP Talep) komutu göndermesi demektir. "GET" şeklindeki bu komut sadece "Bana şu kaynağı gönder!" şeklinde olmaz. Browser komutun arkasına Browser'ın ne tür belgeler (text, HTML, Access, Excel, vs uygulama programı dosyaları) ve media (GIF, JPEG, Bitmap, vs.) kabul edebileceğini, ve Browser'ın türü ve sürümünü, ve dosya ilgili (varsa) önşartlarını da ekler.
Diyelim ki bir Browser, bir Server'dan index.htm adlı dosyayı istiyor ve bu dosyayı ancak ve sadece 12 Ocak 2000, GMT saat 10:00'dan sonra değişmişse göndermesini şart koşuyor. Bu durumda "HTTP Request" şöyle olur:
GET /index.htm HTTP/1.1
If-Modified-Since: Sun, 12 Jan 2000 10:00:00 GMT
Accept: text-html
Accept: */*
User-Agent: Mozilla/4.0 (compatible; MSIE 5.0; Windows 98; DigExt)